mRNA i chemia click – jak to połączyć?
Jacek Jemielity
(Centrum Nowych Technologii, Uniwersytet Warszawski)
Wykład odbędzie się w piatek 16.12.2022r. o godz. 1800 w Auli im. Czochralskiego w Gmachu Technologii Chemicznej Politechniki Warszawskiej (ul. Koszykowa 75).
Chemia typu „click” była jedną z naukowych koncepcji, która w ostatnich latach była najczęściej rozważana w kontekście Nagrody Nobla. Prostota i efektywność tych reakcji sprawiała, że znalazły one zastosowanie w przeróżnych dziedzinach nauki. Wysoka chemoselektywność oraz regio- i stereospecyficzność niektórych odmian chemii „click”, a następnej kolejności obniżenie toksyczności stosowanych substratów i powstających produktów doprowadziły do powstania koncepcji bioortogonalności. Bioortogonalne reakcje pozwalają na precyzyjne łączenie ze sobą różnych, czasem niezwykle skomplikowanych i chemicznie wrażliwych cząsteczek w złożonym otoczeniu, z żywymi komórkami włącznie. Pomimo wciąż wielu wyzwań sukces wykorzystania bioortogonalnej chemii „click” jest bezdyskusyjny. Pozwala ona na tworzenie molekularnych narzędzi badawczych, diagnostycznych i terapeutycznych, które przybliżają nas do lepszego zrozumienia biologii na poziomie pojedynczych komórek oraz roli ważnych biologicznie makrocząsteczek. W trakcie wykładu zostaną przedstawione osobiste doświadczenia prelegenta z chemią „click” w kontekście informacyjnego RNA (mRNA) i jego składników. Pokazane zostaną metody tworzenia sond molekularnych, ich wykorzystanie do śledzenia wybranych procesów biochemicznych w układach naśladujących warunki biologiczne, hodowlach komórkowych, a nawet żywych organizmach. Pojawią się również próby odpowiedzi na pytanie, czy chemię „click” można wykorzystać do tworzenia skutecznych terapeutyków na bazie chemicznie modyfikowanego mRNA.
Jacek Jemielity urodził się w 1973 roku w Wysokiem Mazowieckiem. Studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego ukończył w 1997 roku. Stopień doktora uzyskał w 2002 roku na tym samym wydziale, a habilitację w roku 2012. Po doktoracie przez 11 lat pracował jako adiunkt w Zakładzie Biofizyki Instytutu Fizyki Doświadczalnej na Wydziale Fizyki UW. Doświadczenie badawcze zdobywał również m.in. we francuskim Institute of Structural Biology, Grenoble i fińskim Uniwersytecie w Turku. Od roku 2013 jest kierownikiem Laboratorium Chemii Biologicznej w Centrum Nowych Technologii UW. Jest również współtwórcą i prezesem ExploRNA Therapeutics – spółki spin-off Uniwersytetu Warszawskiego, w której technologia chemicznie modyfikowanego mRNA jest rozwijana a następnie wykorzystywana w projektowaniu nowatorskich terapii. Tytuł profesora otrzymał w 2020 r.
Prof. dr hab. Jacek Jemielity specjalizuje się w chemii organicznej, biologicznej i biochemii nukleotydów i kwasów nukleinowych. Realizował granty m.in. Narodowego Centrum Nauki i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (TEAM). Jest współautorem 140 publikacji (m.in. w Journal of the American Chemical Society, Nature Communications, Chemical Science, Angewandte Chemie Int. Ed, Nucleic Acids Res.), które cytowano wg Scopus/Web of Science około 2,9 tys. razy (wg google scolar 4,2 tys razy). Jego indeks Hirscha wynosi 30 (35). Jest wynalazcą rozwiązań chronionych niemal na całym świecie 9 patentami (do dwóch z nich licencje wykupiła spółka BioNTech, do czterech ExploRNA Therapeutics).
Za swoje osiągnięcia był nagradzany m.in. Nagrodą Naukową „Polityki” dla młodych naukowców, Nagrodą Gospodarczą Prezydenta RP, Nagrodami Rektora Uniwersytetu Warszawskiego, był nominowany do Nagrody Europejskiego Wynalazcy, przyznawanej przez Europejski Urząd Patentowy. W roku 2021 otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie chemicznych modyfikacji mRNA jako narzędzi do zastosowań terapeutycznych i badań procesów komórkowych.