Hierarchiczne struktury chiralne z niechiralnych molekuł
Ewa Górecka
Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski
17 grudnia, godz. 1800, wykład on-line:
W wielu materiałach biologicznych o strukturze hierarchicznej istnieje intrygujący i unikalny mechanizm odpowiedzialny za „propagację” porządku od poziomu molekularnego do poziomu nano- lub mikro-skali. Również w znacznie prostszych układach molekularnych zbudowanych z achiralnych mezogennych cząsteczek dimerowych możemy zaobserwować podobną złożoność strukturalną z czterema poziomami chiralności: (i) chiralność warstwy smektycznej, (ii) helisa podstawowa zbudowana z kilku warstw smektycznych (iii) heliksa mesoskopowa o długości kilkudziesięciu warstw smektycznych i (iv) spiralne nanowłókna. Omawiane w wykładzie struktury chiralne badano przy użyciu rezonansowego rozpraszania promieniowania rentgenowskiego (RSoXS) na krawędzi absorpcji węgla, unikalnej metody wrażliwej nie tylko na modulację gęstości elektronów, ale także na orientację cząsteczek.
M. Salamończyk, N. Vaupotič, D. Pociecha, R. Walker, J. M. D. Storey, C. T. Imrie, C. Wang, C. Zhu, Ewa Gorecka, Multi-level Chirality in Liquid Crystals Formed by Achiral Molecules, Nat. Commun. 10, 922 (2019)
Profesor Ewa Górecka całą swoją karierę zawodową związała z Uniwersytetem Warszawskim. Studia ukończyła w 1985 r. na Wydziale Chemii tego uniwersytetu, w 1993 r. uzyskała stopień doktora, a w 2000 r. doktora habilitowanego za prace związane z chiralnością molekularną. W 2010 roku otrzymała tytuł profesora nauk chemicznych. Prof. Górecka wniosła ogromny wkład w badania materii miękkiej. W ostatnich dekadach odgrywała czołową rolę w badaniach ciekłych kryształów, jako pionier i odkrywca nowych zjawisk. Współpracowała z wieloma zagranicznymi instytucjami naukowymi. Była tzw. profesorem wizytującym, m.in. w japońskim Tokyo Institute of Technology, koreańskim KAIST Research Institute, malezyjskim Penang University, francuskim Institut de Physique et Chimie des Matériaux, szwedzkim Chalmers University of Technology oraz w Instytucie Fizyki Czeskiej Akademii Nauk. W 2018 r. dzięki wyjazdowemu stypendium naukowemu FNP prowadziła badania w Lawrence Berkeley National Laboratory w Stanach Zjednoczonych. Od wielu lat aktywnie współpracuje także z Uniwersytetem w Mariborze i Uniwersytetem w Aberdeen. Była wielokrotnie nagradzana za osiągnięcia naukowe. W 1990 roku otrzymała nagrodę Japońskiego Towarzystwa Fizyki Stosowanej za odkrycie (razem z innymi badaczami) antyferroelektrycznych ciekłych kryształów. Badania materiałów ciekłokrystalicznych przyniosły jej też m.in. nagrodę im. Wiktora Kemuli za wybitne osiągnięcia w zakresie chemii strukturalnej, subsydium profesorskie w programie Mistrz – Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Nagrodę Oddziału Warszawskiego PTChem im. prof. Wojciecha Świętosławskiego oraz Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitny dorobek naukowy. W tym roku Fundacja na rzecz Nauki Polskiej doceniła jej badania dotyczące prepartyki materiałów ciekłokrystalicznych o strukturze chiralnej zbudowanych z niechiralnych molekuł. Profesor Górecka ma w swoim dorobku około 270 publikacji dotyczących m. in. materiałów ciekłokrystalicznych, chiralności, nanomateriałów, które były cytowane ok 6 tys. razy. m naukowo-dydaktycznym Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Jego profesjonalne zainteresowania ewoluowały od badań mechanizmów reakcji elektrodowych związków kompleksowych do badań zjawisk dynamicznej samoorganizacji (oscylacji i multistabilności) w chemicznych układach nierównowagowych. W tej ostatniej dziedzinie jest m. in. autorem jednej polskojęzycznej (WNT, 1996 r.) i dwóch tomów anglojęzycznej monografii (Springer, 2012 r.). Na macierzystej Uczelni wykłada „Chemię Ogólną” oraz „Chemię Nieorganiczną I/II”, a także „Kinetykę chemiczną z elementami dynamiki nieliniowej”. Jest także przewodniczącym Komitetu Głównego Olimpiady Chemicznej oraz redaktorem naczelnym ogólnopolskiego czasopisma dla nauczycieli „Chemia w Szkole”.