13 grudnia, godz. 18:00, Gmach Technologii Chemicznej PW, Aula Czochralskiego, ul. Koszykowa 75
Nagroda Nobla z chemii 2018. Zaprzęgnięcie ewolucji do pracy
Joanna Cieśla
Wydział Chemiczny PW
Białka są „końmi roboczymi” komórki – katalizują niemal wszystkie zachodzące w niej reakcje chemiczne, są elementami struktury komórki, umożliwiają jej ruch i proliferację. Właściwości i funkcje białek zależą od ich struktury, a ta z kolei jest uwarunkowana sekwencją aminokwasów zakodowaną w materiale genetycznym komórki, czyli kwasie deoksyrybonukleinowym. Techniki inżynierii genetycznej umożliwiają manipulowanie informacją genetyczną zapisaną w DNA i ekspresję zmienionych genów w postaci białek o nowych właściwościach.
Tegoroczni Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii dokonali przełomu w nauce, opracowując metody uzyskiwania białek lub peptydów o pożądanych funkcjach, oparte na wykorzystaniu mechanizmów ekspresji genów i działania ewolucji – przypadkowych mutacji, presji selekcyjnej, przetrwania najlepiej przystosowanego.
Dr hab. Joanna Cieśla ukończyła studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Biologii w roku 1983 i rozpoczęła pracę w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN. Początkowo zajmowała się regulacją oksydacyjnej dekarboksylacji rozgałęzionych ketokwasów w mitochondriach wątroby pod kierunkiem prof. Elżbiety Wałajtys-Rode, a następnie, w grupie prof. Wojciecha Rode, badała właściwości i inhibicję enzymu, syntazy tymidylanowej, jako molekularnego celu działania chemioterapeutyków. Pracę doktorską obroniła w 1991 roku i w latach 1992-1994 odbyła staż podoktorski w zespole prof. Franka Maleya w Wadsworth Center for Laboratories and Research, Albany, NY, USA. Po powrocie do Instytutu Nenckiego zorganizowała, w ramach pracowni prof. Rode, pierwsze w Instytucie laboratorium inżynierii genetycznej i zajęła się sklonowaniem genów kodujących enzymy cyklu syntezy tymidylanu. Uzyskane duże ilości rekombinacyjnych białek umożliwiły badania krystalograficzne oraz mechanizmów regulacyjnych na poziomie oddziaływań tych białek z mRNA. Stopień doktora habilitowanego uzyskała w Instytucie Nenckiego w 2006 r. W roku 2010 rozpoczęła pracę na Wydziale Chemicznym PW na stanowisku profesora nadzwyczajnego, gdzie kontynuuje badania nad enzymami cyklu syntezy tymidylanu – ich fosforylacją i oddziaływaniami typu białko-białko, oraz zajmuje się biotechnologicznymi badaniami nad bakteriami kwasu mlekowego. Z przyjemnością angażuje się w szeroko pojętą dydaktykę i działania związane z popularyzacją nauki i Wydziału. Jest główną organizatorką Konkursu Biotechnologicznego dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Jej hobby to wycieczki górskie, taniec towarzyski i literatura SF.