Nagroda im prof. Świętosławskiego 2025 - Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Chemicznego

Konkurs o Nagrodę im. prof. Świętosławskiego 2025

Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Chemicznego przyznaje Nagrodę im. Wojciecha Świętosławskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie chemii. Celem Nagrody jest wspieranie i propagowanie działalności badawczej chemików z regionu warszawskiego. Nagrodę po raz pierwszy przyznano w 2013r.

Nagrodę Specjalną otrzymali: prof. dr hab. Osman Achmatowicz (prof. emerytowany) i prof. dr hab. Zbigniew Galus (prof. emerytowany);
Nagrodę I stopnia otrzymał prof. dr hab. Wojciech Grochala (UW);
Nagrodę II stopnia otrzymał dr Przemysław Gaweł (IChO PAN);
Nagrodę III stopnia otrzymała mgr Aneta Magiera (IChF PAN).

Jednocześnie informuję, że oficjalne ogłoszenie Laureatów Konkursu i wręczenie dyplomów odbędzie się na uroczystym spotkaniu Oddziału Warszawskiego PTChem, w czwartek 12 czerwca 2025 r., godz. 17³⁰, w Audytorium Czochralskiego w Gmachu Technologii Chemicznej Politechniki Warszawskiej (ul. Koszykowa 75). Uroczystość połączona będzie z wykładem zaproszonego gościa – prof. Agnieszki Nowak-Król z Uniwersytetu w Wuerzburgu n.t.: „Boron-containing chiral compounds: From curiosity to emerging materials for advanced applications”.

Nagroda Specjalna – prof. Osman Achmatowicz

Profesor Osman Achmatowicz urodził się 20 grudnia 1931 roku w Wilnie. Wykształcenie chemiczne, inżynierskie, zdobył na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej, a stopień magistra chemii na Politechnice Warszawskiej. W 1961 roku obronił pracę doktorską na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Habilitował się na tym samym Wydziale w roku 1967. Tytuły naukowe profesora otrzymał w latach 1975 (prof nadzw.) i 1985 (prof zw). Pracę zawodową rozpoczynał jako asystent, kolejno na Wydziałach Chemii Politechniki Łódzkiej i Warszawskiej (1952-1955), następnie jako adiunkt w Instytucie Chemii Przemysłowej i Zakładzie Syntezy Organicznej Polskiej Akademii Nauk, który po utworzeniu Instytutu Chemii Organicznej PAN stał się jego częścią. Z placówką tą wiąże się rozpoczęcie w pełni samodzielnej kariery naukowej Laureata, podjęcie poważnych zobowiązań organizacyjno-dydaktycznych (kierownictwo studium doktoranckiego (1968-1975) oraz organizacja zespołu w ramach Pracowni III IChO PAN, koncentrującego badania na totalnej syntezie monosacharydów. W roku 1975 prof. O. Achmatowicz objął stanowisko dyrektora Instytutu Chemii i Chemii Rolnej w SGGW, a od roku 1989 aż do emerytury pracował w Instytucie Farmaceutycznym. Odbywał dłuższe staże badawcze, był m.in. profesorem wizytującym na uniwersytetach kanadyjskich i amerykańskich (m. in. u Leo Mariona i Barry’ego Trosta). Prof. O. Achmatowicz był zawsze czynny w społecznym ruchu naukowym (szczególnie w PTChem i TNW) oraz w organizacjach, komitetach i komisjach, w tym inicjatywach Prezydium PAN realizujących postulaty wysokiej jakości badań naukowych. Na szczególne podkreślenie zasługuje praca na stanowisku sekretarza Centralnej Komisji do Spraw Stopni Naukowych i Tytułów Naukowych, pełniona nieprzerwanie od 1991 roku przez ponad 30 lat. Prof. O. Achmatowicz był również przewodniczącym Oddziału Warszawskiego PTChem w latach 1971-1973; dwukrotnie wiceprezesem Zarządu Głównego PTChem (w latach1983-85 i 1986-88) i czynnym członkiem kilku sekcji; a także wiceprezesem i członkiem Zarządu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Zakres zainteresowań i działalności naukowej Profesora jest szeroki i obejmuje: chemię cukrów, stereochemię, syntezę enancjoselektywną, projektowanie i realizację syntez związków naturalnych o określonych działaniach biologicznych, a także syntezę substancji aktywnych leków. Jako najbardziej znaczące osiągnięcie Profesora należy wskazać reakcję powszechnie znaną w chemii organicznej jako reakcja lub przegrupowanie Achmatowicza. To nowe podejście do totalnej syntezy cukrów prostych oraz ich analogów strukturalnych zostało zaproponowane przez Laureata na przełomie 1969-1970 r., a zasadnicza publikacja opisująca to odkrycie ukazała się w Tetrahedron w 1971 roku. Prof. O. Achmatowicz był również mentorem licznej grupy chemików specjalizujących się w syntezie i analityce opracowujących w skali laboratoryjnej bardzo zróżnicowane pod względem technicznym technologie wytwarzania substancji aktywnych leków, w formacie gotowym do prób w doświadczalnej instalacji pilotowej. Zasadniczym wymogiem takich projektów była nie tylko innowacyjność ale i oryginalność syntez w rozumieniu międzynarodowego prawa patentowego.

Nagroda Specjalna – prof. Zbigniew Galus

Profesor Zbigniew Galus jest absolwentem Uniwersytetu Łódzkiego (1955). Dwa lata po zakończeniu studiów rozpoczął pracę na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie następnie zdobywał kolejne stopnie oraz tytuł naukowy profesora. Warto podkreślić, iż stopień doktora (1960) otrzymał mając zaledwie 26 lat pracując pod opieką prof. Wiktora Kemuli. Praca dotyczyła badań amalgamatów z użyciem nowatorskiej w tych czasach nieruchomej kroplowej elektrody rtęciowej. Jej owocem były trzy publikacje w prestiżowym czasopiśmie Nature, w którym ówczesny Doktorant był jednym z trzech współautorów z Wiktorem Kemulą i Zenonem Kublikiem. Staż podoktorski odbył na Uniwersytecie Kansas w Lawrence (USA) współpracując m. in. z prof. Ralphem Adamsem i prof. F. S. Rowlandem, późniejszym laureatem Nagrody Nobla (1995). Habilitację uzyskał po powrocie do Polski na macierzystej uczelni, na podstawie badań reakcji elektrodowych kompleksów niklu z ligandami pirydynowymi i tiocyjanianowymi (1966). Dwa lata później, w wieku 34 lat, będąc już docentem, stworzył Pracownię Elektroanalizy Chemicznej, którą kierował aż do przejścia na emeryturę w 2004 r. Ośrodek ten, uważany jako zalążek warszawskiej szkoły elektrochemii, stał się powszechnie znanym i cenionym wśród elektrochemików na całym świecie. Wielu uczniów Profesora osiągnęło spektakularne sukcesy naukowe. Wypromował dwudziestu pięciu doktorów, spośród nich siedmiu uzyskało stopień doktora habilitowanego. W 1973 r. Zbigniew Galus został profesorem nadzwyczajnym, a w 1981 – profesorem zwyczajnym. Był wielokrotnie nagradzany za swoją działalność naukową, m.in.: Nagrodą Marii Skłodowskiej-Curie, Medalami PTChem im. Jana Zawidzkiego i Jędrzeja Śniadeckiego, nagrodą Prezesa Rady Ministrów oraz medalem Komisji Edukacji Narodowej. Działał i nadal aktywnie działa w wielu stowarzyszeniach naukowych. Najważniejsze jego funkcje to: członek Polskiej Akademii Nauk (od 1991 r.), Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (1991-1996), Komitetu Badań Naukowych (w okresach od 1991 do 2005 r. W latach 1992-1994 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a obecnie jest prezesem honorowym.

Działalność naukowa Profesora Galusa przyczyniła się w ogromnym stopniu do rozwoju nowoczesnej elektrochemii. Główne zainteresowania Profesora skupiały się na badaniu procesów elektrodowych, w szczególności ich kinetyki i mechanizmu. Badania te obejmowały m.in. elektrochemię kompleksów i soli metali, amalgamatów, a także związków organicznych. Posiadając wyraźne inklinacje do opisywania zjawisk w sposób ogólny stworzył, wraz z współpracownikami, podstawy teorii procesów elektrodowych. Warto podkreślić, iż w swoich pracach stosował najnowocześniejsze w danym okresie, jeśli nie pionierskie, metody badawcze. Ich wybrane przykłady można rozpocząć od okresu doktoratu, gdzie wykorzystywał nowy rodzaj elektrody jaką była wisząca elektroda rtęciowa. Później, w trakcie stażu podoktorskiego na Uniwersytecie Kansas w Lawrence (USA), współpracując z prof. Ralphem Adamsem, stosował spektroelektrochemię EPR do identyfikacji rodnikowych produktów reakcji elektrochemicznej. Z kolei, w końcu lat dziewiędziesiątych ubiegłego stulecia, współpracując z prof. Jackiem Lipkowskim z Uniwersytetu w Guelph (Kanada), wykorzystywał skaningową mikroskopię tunelową i mikroskopię sił atomowych w warunkach elektrochemicznych, do wizualizacji w rozdzielczości nanometrycznej wpływu potencjału na agregację związków powierzchniowo aktywnych na powierzchni elektrody złotej.

Nagroda I Stopnia – prof. dr hab. Wojciech Grochala

Profesor Wojciech Grochala (ur. 1972) związał całą swoją karierę naukową z Uniwersytetem Warszawskim (mgr 1995, dr 1998, hab. 2005, prof. nadzw. UW 2011, prof. tyt. 2014, prof. zwycz. UW 2016). Od 2004 r. kieruje Laboratorium Technologii Nowych Materiałów Funkcjonalnych. Odbył studia podoktorskie w USA (Uniw. Cornell, pod opieką noblisty prof. Roalda Hoffmanna) oraz w Wielkiej Brytanii (Uniw. Birmingham, pod opieką prof. Petera P. Edwardsa). Odbył staże naukowe w Geophysical Lab, Carnegie Institution of Washington, był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Cornella (2004). Prof. Grochala jest współautorem ponad 210 publikacji w czasopismach indeksowanych oraz rozdziałów w książkach a także 4 międzynarodowych patentów. Wypromował piętnastu doktorów i wygłosił ponad sto trzydzieści wykładów w instytucjach naukowych w kraju i na świecie; współautor około dwustu siedemdziesięciu wystąpień konferencyjnych. Naukowo zajmuje się chemią materiałową, nieorganiczną, fizyczną i teoretyczną (głównie ciała stałego) a od kilku lat także organiczną. Prowadzi m.in. badania nowych materiałów do magazynowania wodoru, nietypowych związków srebra dwuwartościowego, materiałów magnetycznych oraz związków gazów szlachetnych, szczególnie najlżejszych. Przez dekadę prowadził wykłady dla humanistów w Kolegium Artes Liberales na UW, co było dla niego źródłem szczególnej satysfakcji.

W ostatnich 5 latach na szczególne wyróżnienie zasługuje praca zatytułowana “Separation-controlled redox reactions” współautorstwa dr Adama Grzelaka i prof. José Lorenzana, która ukazała się w czasopiśmie Angewandte Chemie (Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 60(25), 13892-13895, 2021). W artykule tym opisana jest propozycja nowego nano-układu pozwalającego na kontrolowany transfer cząstkowego ładunku między warstwą reduktora i utleniacza bez zachodzenia gwałtownej nieodwracalnej reakcji redoksowej powiązanej z wymianą całkowitej liczby elektronów. W przypadku, gdy reduktor lub/i utleniacz nie mają natury atomowej/cząsteczkowej, ale stanowią dwuwymiarowe polimery koordynacyjne, nowy układ pozwala na ich znaczne i równomierne przestrzennie domieszkowanie, przez co nawet szerokopasmowe izolatory mogą przejść w stan metaliczny. Nowy nano-układ, nazwany “chemicznym kondensatorem” (Wiadom. Chem. 75(5-6), 755-769, 2021) stanowi element triady wraz z pokrewnymi makro-urządzeniami: ogniwem galwanicznym i fizycznym kondensatorem.

Nagroda II Stopnia – dr Przemysław Gaweł

Dr Przemysław Gaweł, urodzony w Katowicach i wychowany na Śląsku, jest chemikiem specjalizującym się w związkach organicznych i węglowych. Studiował chemię i biotechnologię w ramach MISMaP na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie rozpoczął badania nad katalizą asymetryczną. Doświadczenie zdobywał m.in. na stażach w Niemczech u prof. Heninga Hopfa. Doktoryzował się w ETH Zurich pod kierunkiem prof. François Diedericha, badając funkcjonalne materiały oparte na kumulenach. Następnie jako stypendysta Szwajcarskiej Fundacji Nauki kontynuował badania nad nowymi alotropami węgla w grupie prof. Harrego Andersona w Oksfordzie. Jego największym osiągnięciem, opublikowanym m.in. w Science, było otrzymanie cyklo[18]karbonu. W 2019 roku rozpoczął pracę w Cambridge Display Technology nad komercjalizacją materiałów optoelektronicznych, współtworząc dwa międzynarodowe patenty. Od 2021 roku buduje własny zespół w IChO PAN jako laureat grantów NAWA Polskie Powroty i NCN Sonata. Dotychczasowe sukcesy naukowe pozwoliły mu na zdobycie dalszego finansowania badań w ramach kolejnych 3 prestiżowych grantów: NCN SonataBIS, FNP FirstTEAM oraz MAPS ze Szwajcarskiej Fundacji Nauki, które od 2025 r. będzie realizował w Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Dr Przemysław Gaweł odniósł spektakularny sukces w trakcie pracy na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie jako pierwszy na świecie udowodnił strukturę cyklo[18]karbonu, liniowego alotropu węgla o hybrydyzacji sp. Aktualnie koncentruje swoje zainteresowania naukowe na rozwoju zaawansowanych materiałów organicznych, wspierających globalną transformację cyfrową i zrównoważony rozwój. Jego zespół opracował nową klasę półprzewodników organicznych, indoloindolizyny, które dzięki prostocie syntezy, łatwości kontrolowanej zmiany właściwości oraz dużej trwałości otwierają drogę do tanich, skalowalnych i ekologicznych komponentów urządzeń elektronicznych nowej generacji, takich jak elastyczne wyświetlacze czy sensory środowiskowe (J. Am. Chem. Soc. 2025). Drugim kluczowym osiągnięciem dr. Gawła jest opracowanie precyzyjnych układów wielochromoforowych, pozwalających na lepsze zrozumienie i wykorzystanie procesów fotofizycznych, które mogą znacząco zwiększyć efektywność konwersji energii słonecznej oraz wydajność urządzeń emitujących światło (Angew. Chem. Int. Ed. 2024; ACS Cent. Sci. 2025). Oba te kierunki łączą wizję nauki służącej nie tylko technologii, ale i ludzkości, poprzez tworzenie rozwiązań bardziej dostępnych, energooszczędnych i przyjaznych środowisku.

Nagroda III Stopnia – mgr inż. Aneta Magiera

Mgr inż. Aneta Magiera ukończyła studia inżynierskie i magisterskie z wyróżnieniem na kierunku Biotechnologia (specjalność: Leki i Kosmetyki) na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Obecnie jest doktorantką w Instytucie Chemii Fizycznej PAN, gdzie prowadzi badania nad wnikaniem leków przeciwnowotworowych do wnętrza żywych komórek. Równolegle do działalności naukowej pełni funkcję Chief Operating Officer i współtworzy inicjatywę komercyjną Cell-IN (IChF PAN). Jest autorką 13. artykułów naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach, pierwszą autorką patentu PL242705 oraz kierownikiem grantu Proof of Concept FENG.02.07-IP.05-0127/23 Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (wartość projektu: 613 200 PLN). W 2023 roku otrzymała stypendium z wyróżnieniem START FNP jako jedna z czterech osób w kraju. Reprezentowała Polskę podczas finału konkursu Falling Walls Lab 2024 w Berlinie oraz 73. Spotkania Noblistów w Lindau. Jest także laureatką programów rozwijających kompetencje kierownicze i przedsiębiorcze młodych naukowców, m.in. międzynarodowego programu The Excellerator 2023 (Global Biotech Revolution, University of Cambridge).

Opracowanie nowego leku przeciwnowotworowego to proces niezwykle kosztowny i czasochłonny. Jednym z kluczowych wskaźników potencjału terapeutycznego kandydata na lek jest jego zdolność do internalizacji, czyli wnikania do wnętrza komórek. W ramach interdyscyplinarnych, nowatorskich badań mgr inż. Aneta Magiera zoptymalizowała i z powodzeniem zastosowała technikę spektroskopii korelacji fluorescencji do ilościowego pomiaru internalizacji bezpośrednio wewnątrz żywych komórek nowotworowych – na poziomie pojedynczej cząsteczki. Metoda ta umożliwia nie tylko ocenę, w jakim stopniu lek jest pobierany przez komórki, ale również pozwala na analizę jego oddziaływań wewnątrzkomórkowych. Uzyskane w ten sposób dane mają kluczowe znaczenie dla wyboru najbardziej obiecujących związków jeszcze przed rozpoczęciem badań klinicznych, które trwają średnio 10 lat i pochłaniają ok. miliarda dolarów. Co istotne, na przykładzie leku olaparib mgr inż. Aneta Magiera wykazała, że uzyskane wyniki mogą mieć bezpośrednie przełożenie na schematy leczenia pacjentów. Równolegle opracowała także szybką i nieskomplikowaną metodę dostarczania wybranych związków do określonych typów komórek, opartą na zjawisku szoku osmotycznego.

Nagrody w poprzednich edycjach otrzymali:

w 2013 roku – prof. Daniel Gryko (I stopnia), prof. Wojciech Grochala (II stopnia) i dr Marta Królikowska (III stopnia);
w 2014 roku – prof. Roman Mierzecki (nagroda specjalna), prof. Michał Cyrański (I stopnia), dr Krzysztof Kazimierczuk (II stopnia), dr Jan Paczesny (III stopnia);
w 2015 roku – prof. Mieczysław Mąkosza (nagroda specjalna), prof. Ewa Górecka (I stopnia), dr Wojciech Bury (II stopnia), dr Michał Tomza (III stopnia);
w 2016 roku – prof. Janusz Jurczak (nagroda specjalna), prof. Robert Hołyst (I stopnia), dr Agnieszka Nowak-Król (II stopnia), dr Piotr Guńka (III stopnia);
w 2017 roku – prof. Tadeusz M. Krygowski (nagroda specjalna), prof. Wiktor Koźmiński (I stopnia), dr hab. Joanna Niedziółka-Jonsson (II stopnia), dr Maciej Giedyk (III stopnia);
w 2018 roku – prof. Roman Dąbrowski (nagroda specjalna), prof. Krzysztof Woźniak (I stopnia), dr Wojciech Chaładaj (II stopnia), mgr Łukasz Skórka (III stopnia);
w 2019 roku – prof. Sławomir Filipek (I stopnia), dr Kamil Paduszyński i dr hab. Sebastian Stecko (II stopnia),
dr Artur Kasprzak (III stopnia);
w 2020 roku – prof. Małgorzata Barańska (nagroda specjalna), prof. Irena Kulszewicz-Bajer i prof. Agata Michalska-Maksymiuk (I stopnia), dr Krzysztof Durka (II stopnia), dr Piotr Jankowski (III stopnia).
w 2021 roku – prof. Andrzej Czerwiński (nagroda specjalna), prof. Władysław Wieczorek (I stopnia), dr hab. Anna Kajetanowicz (II stopnia), mgr Patrycja Kowalik (III stopnia)
w 2022 roku – prof. Urszula Domańska-Żelazna i prof. Marek Trojanowicz (nagroda specjalna), dr hab. Marcin Górecki i dr hab. Wiktor Lewandowski (II stopnia), dr Michał Ociepa (III stopnia)
w 2023 roku – prof. Bartosz Grzybowski i prof. Paweł Kulesza (nagroda specjalna), Dorota Gryko i prof. Janusz Lewiński (I stopnia), dr hab. Piotr Garbacz i dr hab. Paweł Majewski (II stopnia), mgr Krystyna Maslowska-Jarzyna (III stopnia)
W 2024 roku- prof. Kazimierz Starowieyski (nagroda specjalna), dr hab. Michał Lesiuk (I stopnia), dr hab. Artur Kasprzak (PW) oraz dr Jan Stanek (II stopnia), dr Dominik Wołosz (III stopnia)