Konurs o Nagrodę im. prof. Wojciecha Świętosławskiego

Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Chemicznego przyznaje Nagrodę im. Wojciecha Świętosławskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie chemii. Celem Nagrody jest wspieranie i propagowanie działalności badawczej chemików z regionu warszawskiego. Nagrodę po raz pierwszy przyznano w 2013r.

Laureaci konkursu 2023

---

 Nagroda Specjalna – prof. Bartosz Grzybowski

Bartosz Grzybowski ukończył studia chemiczne w 1995 roku na Uniwersytecie Yale (USA). Pracę doktorską wykonał pod kierunkiem prof. George M. Whitesides’a i obronił w 2000 roku na Uniwersytecie Harvardzkim (USA). Przez długi okres pracował w Stanach Zjednoczonych na różnych stanowiskach naukowych na Uniwersytetach Harvarda i Northwestern. W 2014 roku objął stanowisko profesora (Distinguished Profesor) chemii w UNIST (Ulsan National Institute of Science and Technology) i został kierownikiem grupy badawczej w Instytucie Nauk Podstawowych (IBS, Institute for Basic Science) w Korei. Od 2014 roku jest również pracownikiem naukowym Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, w którym kieruje własną grupą badawczą. Prof. Grzybowski należy do grupy polskich naukowców o największym dorobku naukowym. Jest autorem prawie 300 prac z dziedziny chemii, fizyki i biologii, które były cytowane ponad 32 tys. razy (indeks Hirscha 81). Laureat kilkunastu najważniejszych amerykańskich i europejskich nagród naukowymi dla najwybitniejszych chemików m.in.: Nagrody Amerykańskiego Towarzystwa Chemicznego (American Chemical Society Division of Colloid and Surface Chemistry Unilever Award), Nanoscience Prize, Nagrody Feynmana w kategorii nanotechnologii, Nagrody Miękkiej Materii Królewskiego Towarzystwa Chemicznego w Londynie, Pew Fellowship, Sloan Fellowship i Nagrody NIH ASPIRE. W 2015 roku został członkiem brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Chemicznego. Reprezentował Polskę na 23. Kongresie Solvaya, jako pierwszy polski wykładowca od czasu Marii Skłodowskiej-Curie.

Zainteresowania badawcze prof. Grzybowskiego skupiają się wokół wspomaganej komputerowo syntezy chemicznej, sztucznej inteligencji stosowanej w chemii organicznej oraz odkrywaniu nowych reakcji i nowych leków. Przez kilkanaście lat pracował nad opracowaniem programów Chematica i Allchemy, które wykorzystują sztuczną inteligencję i deep learning, aby przewidywać optymalne ścieżki syntezy. Dzięki temu programy te mogą znaleźć najprostsze i najtańsze sposoby na otrzymanie związków chemicznych. Potrafią też planować skomplikowane syntezy, które wcześniej uważano za niemożliwe. Jest to przełom w tej dziedzinie, który prowadzi do osiągnięcia celu, jakim jest skuteczna i wydajna syntetyczna produkcja związków chemicznych. Warto podkreślić, iż stworzona metodologia pomaga w tworzeniu skutecznych i wysokiej jakości nowych leków. Kilka takich związków zostało już zaprojektowanych i czeka na zatwierdzenie do produkcji. Metodologia ta również pomaga w wykorzystaniu odpadów z jednego procesu jako materiałów do innych, co jest zgodne z trendem na „zieloną chemię” i „chemię zamkniętego obiegu”. Oprogramowanie to znalazło już zastosowanie w przemyśle i jest obecnie wykorzystywane w co najmniej 30 globalnych firmach chemicznych i farmaceutycznych.

Nagroda Specjalna – prof. Paweł Kulesza

Paweł Kulesza jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego i członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie Warszawskim, a doktorat w Stanach Zjednoczonych w Southern Illinois University. Był też pracownikiem naukowym, a następnie profesorem wizytującym w University of Illinois w Champaign-Urbana (USA), w Fritz-Haber Institut der Max-Planck-Gesellschaft w Berlinie (Niemcy), w Swiss Federal University of Technology w Lozannie (Szwajcaria) oraz w University of North Carolina w Chapel Hill (USA). Pełnił funkcję dziekana Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego (2008-2016). Obecnie jest kierownikiem Pracowni Elektroanalizy i Elektrokatalizy Chemicznej. Był członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu i Stopni Naukowych, a obecnie jest członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk, pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego, a obecnie jest przewodniczącym Rady Kuratorów Wydziału III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi PAN. Reprezentant Polski w IUPAC w sekcji chemii nieorganicznej. Prof. Paweł Kulesza opublikował ponad 300 artykułów badawczych, wiele w renomowanych czasopismach naukowych. Jest współautorem patentów, artykułów przeglądowych, rozdziałów książkowych, artykułów specjalistycznych do encyklopedii, a także kilkuset prezentacji na konferencjach międzynarodowych, z których wiele to wykłady zaproszone typu keynote i plenarne. Jego działalność naukową charakteryzuje wysoki współczynnik h równy 57 oraz liczne cytowania na poziomie dziesięciu tysięcy. Wykształcił i wypromował 35 doktorów, 81 magistrów i 5 habilitantów, a wielu jego absolwentów zajmuje stanowiska naukowe w Polsce i na świecie.

Główne osiągnięcia badawcze prof. dr hab. Pawła Kuleszy są na pograniczu elektrochemii, chemii nieorganicznej i nauki o materiałach. Prof. Kulesza wywarł znaczący wpływ na rozwój elektrochemii i nauki o materiałach nieorganicznych, hybrydowych i katalitycznych zarówno w kraju, jak i w skali międzynarodowej. Stał się pionierem badań podstawowych w dziedzinie elektrod modyfikowanych wielocentrowymi układami nieorganicznymi o określonej funkcjonalności. W ostatnich latach, współpracując z zagranicznymi ośrodkami w ramach uzyskanych projektów europejskich, prof. Kulesza skoncentrował się na optymalizacji procesu elektroredukcji tlenu pod kątem ewentualnego zastosowania w ogniwach paliwowych i zaproponował nowe materiały elektrokatalityczne o niskiej zawartości platyny (domieszkowane tlenkiem ceru i nanostrukturami grafenowymi) charakteryzujące się podwyższoną stabilnością i wysoką efektywnością działania. W ogólności można powiedzieć, że prof. Kulesza prowadził intensywne badania, w wyniku których możliwe było zaproponowanie nowych materiałów funkcjonalnych dla potrzeb współczesnej elektrochemii oraz lepsze zrozumienie ich działania i wyjaśnienie mechanizmów przeniesienia elektronów oraz jonów, w szczególności w kontekście elektrochemicznej konwersji i akumulacji energii, detekcji i oznaczania elektrochemicznie inertnych reagentów, fotogenerowania wodoru czy konwersji dwutlenku węgla.

Nagroda I Stopnia – prof. Dorota Gryko

Dorota Gryko jest profesorem chemii w Instytucie Chemii Organicznej w Warszawie. W 1994 roku z wyróżnieniem ukończyła studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Pracę doktorską wykonaną pod kierunkiem prof. Janusza Jurczaka obroniła w Instytucie Chemii Organicznej w 1997 roku. Po stażu podoktorskim na University of North Carolina w Raleigh (1998-2000, prof. Jonathan Lindsey, opiekun) rozpoczęła samodzielną karierę w Instytucie Chemii Organicznej. Tytuł profesora Instytutu uzyskała w 2010 r., a profesora w 2015 r. Jest członkiem Rady Programowej Warszawskiej Szkoły Nauk ścisłych i Biomedycznych w Warszawie z ramienia ICHO. Bierze udział w kształceniu kadry naukowej, promotor 45 prac inżynierskich i magisterskich i 12 doktorskich. Zaangażowana jest także w prace czasopism naukowych, takich jak Journal of Porphyrins and Phthalocyanines, Reaction Chemistry & Engineering, Asian Journal of Organic Chemistry, European Journal of Organic Chemistry, i SynOpen. Prof. Dorota Gryko opublikowała 110 prac oryginalnych, 11 przeglądów i 5 rozdziałów w książkach, cytowanych ponad 4592. Jej badania były finansowane przez polskie agencje federalne i unijne oraz Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Za działalność naukową została nagrodzona przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za Wybitne Osiągnięcia Naukowe w 2019 roku.

Prof. Dorota Gryko wykazała, że połączenie fotochemii z katalizą związkami kobaltu – witaminą B₁₂ i jej pochodnymi pozwala na syntezę związków, których otrzymanie innymi metodami jest niemożliwe bądź wymaga wieloetapowych przekształceń. Witamina B₁₂ powszechnie znana jako niezbędny składnik odżywczy to z chemicznego punktu widzenia naturalny, całkowicie nietoksyczny kompleks kobaltu, którego zastosowanie jako katalizatora reakcji organicznych doskonale wpisuje się w koncepcję zielonej chemii. W ostatnim okresie, dzięki zastosowaniu katalizy witaminą B₁₂ odkryto zupełnie nową reaktywność naprężonych układów cyklicznych. Dzięki wykorzystaniu właściwości nukleofilowych pochodnych witaminy B₁₂, po raz pierwszy wykazano, że możliwe jest generowanie rodników nukleofilowych z naprężonych związków cyklicznych. Do tej pory uważano, że funkcjonalizacja naprężonych układów jest możliwa tylko w reakcjach z nukleofilami. Odkrycie to otwiera nowe możliwości w syntezie tego typu pochodnych i wyznacza nowe kierunki badań. Strategię tę wykorzystano do opracowania metod otwierania bicyklobutanów ((J. Am. Chem. Soc., 2020, 142, 5355-5361), epoksydów (J. Am. Chem. Soc. 2021, 143, 9368–9376), cyklopropanów (Chem. Commun., 2022, 58, 509-512) i oksetanów (Org. Lett. 2022, 24, 2469–2473). Dodatkowe informacje na: https://ww2.icho.edu.pl/Gryko_group.

Nagroda I Stopnia – prof. Janusz Lewiński

Prof. Janusz Lewiński – kierownik Zakładu Chemii Metaloorganicznej i Katalizy, Wydział Chemiczny Politechniki Warszawskiej, oraz kierownik zespołu badawczego w Instytucie Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk. Stopień doktora (1989) i tytuł doktora habilitowanego nauk chemicznych (2001) uzyskał na WCh PW, a tytuł profesora otrzymał w 2007 r. Dotychczas wypromował ponad 70 absolwentów I i II stopnia studiów stacjonarnych, 35 doktorantów oraz był opiekunem ponad 10 stażystów podoktorskich. Odbył liczne staże w zagranicznych placówkach naukowych, m. in. na Uniwersytecie w Amsterdamie, Uniwersytecie Rice w Houston oraz Uniwersytecie w Cambridge. Współautor ponad 180 publikacji naukowych (> 4700 cytowań, indeks H = 38), ok. 20 patentów i jednego wdrożenia. Współzałożyciel spółki typu spin-off Nanoxo (reprezentant na targach technologicznych Hannover Messe 2017). Organizator i współorganizator szeregu krajowych i międzynarodowych konferencji naukowym, w tym cyklicznej konferencji dla młodych naukowców „Breaking Boundaries in Chemistry”. Beneficjent m. in. Nagrody PTChem im. W. Kemuli (2000), Nagrody Naukowej PAN im. Marii Skłodowskiej-Curie (2008) i Nagrody Naukowa Rektora Politechniki Warszawskiej (2011), FNP – MISTRZ 2013, członek z wyboru (fellow) Royal Sociaty of Chemistry (2016), European Academy of Sciences (EURASC, 2020) oraz Chemistry Europe Fellow (2022). Zainteresowania naukowe prof. J. Lewińskiego mają charakter wysoce interdyscyplinarny i obejmują badania podstawowe jak i aplikacyjne w różnych obszarach chemii i nauki o materiałach.

Za główne osiągnięcie naukowe w ostatnich 5 latach, ze względu na wyjątkową aktualność tematyki badawczej, należy uznać opracowanie oryginalnych metod metaloorganicznych otrzymywania koloidalnych kropek kwantowych tlenku cynku, jako nowej jakościowo alternatywy do dotychczas powszechnie stosowanego procesu zol-żel, oraz pionierskie badania nad mechanochemiczną syntezą perowskitów halogenkowych metali. Kropki kwantowe wytwarzane na bazie kontrolowanej transformacji prekursorów cynkoorganicznych charakteryzują się wyjątkowymi właściwościami fizykochemicznymi oraz niespotykaną dotychczas stabilnością i podatnością na dalsze funkcjonalizacje. Racjonalne modyfikacje procesu syntezy pozwoliły również otrzymać po raz pierwszy chiralne kropki kwantowe ZnO oraz nanopłytki o wysoce kontrolowanej grubości. Badania te otworzyły nowe możliwości racjonalnego projektowania nanostrukturalnych form ZnO o niespotykanych dotychczas właściwościach, a ich unikalny charakter czyni z nich niezwykle obiecujące materiały do zastosowań w fotowoltaice, fotokatalizie i biomedycynie. Na przykład, ogniwa perowskitowe z warstwą przewodzącą elektrony bazującą na nowo opracowanych kropkach kwantowych ZnO pozwoliły osiągnąć sprawność przekraczającą 20%, która jest rekordową wartością uzyskaną obecnie dla ogniw słonecznych z warstwą wytworzoną z niedomieszkowanego ZnO.

 Nagroda II Stopnia – dr hab. Piotr Garbacz

Dr hab. Piotr Garbacz, prof. ucz. uzyskał  tytuły magistra z chemii (2008), biologii (2008), fizyki (2010) i psychologii (2010) oraz licencjata z matematyki (2011) na Międzywydziałowych Studiach Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim. W trakcie studiów prowadzonych w ramach Międzynarodowych Projektów Doktoranckich „From simple molecules to nanostructured and bioactive materials” odbył dwa półroczne staże badawcze na Western University of Sydney w Australii i University of Alberta w Kanadzie. W 2014 roku obronił pracę doktorską poświęconą jądrowym właściwościom spektroskopowym cząsteczkowego wodoru pod kierunkiem prof. Rodericka Wasylishena i prof. K. Jackowskiego.  W latach 2014-2015 odbył staż podoktorski w Max Planck Institute of Intelligent Systems w Stuttgarcie i Laboratoire National des Champs Magnétiques Intenses w Grenoble w trakcie którego prowadził z prof. A. D. Buckinghamem i prof. P. Fischerem badania nad wpływem pola elektrycznego na magnetyczny rezonans jądrowy chiralnych cząsteczek. Za swoje prace w tej dziedzinie uzyskał w 2018 roku stopień doktora habilitowanego i stypendium dla młodych wybitnych naukowców Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Od 2019 roku jest kierownikiem Pracowni Magnetycznego Rezonansu Jądrowego a od roku 2022 jest zatrudniony na stanowisku profesora uczelni w Zakładzie Chemii Fizycznej i Radiochemii Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego.

Dr hab. Piotr Garbacz prowadzi badania naukowe nad oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego o częstości radiowej z cząsteczkami chiralnymi. Przewidział istnienie szeregu nowych zjawisk magnetycznego rezonansu jądrowego (MRJ) i elektronowego rezonansu paramagnetycznego, które pozwalają na bezpośrednie rozróżnienie enancjomerów, a także, przy zastosowaniu obliczeń kwantowo mechanicznych, umożliwiają określenie konfiguracji absolutnej cząsteczki. W szczególności po raz pierwszy pokazał, że antysymetryczna część tensora sprzężenia spinowo-spinowego jest kluczową własnością jądrową molekuł, która łączy chiralność cząsteczkową z MJR. Znacznie prac dr. hab. Piotra Garbacza wynika z tego, że wykorzystanie ww. efektów rozwiązałoby problem niewrażliwości spektroskopii MRJ na chiralność cząsteczek, ponieważ obecnie stosowane metody pozwalają na wnioskowanie o chiralności cząsteczek jedynie w sposób pośredni. Ponadto dr hab. Piotr Garbacz zaprojektował i zbudował liczne układy doświadczalne do obserwacji efektów MRJ indukowanych przez chiralność molekularną i jest autorem istotnych patentów na rozwiązania technicznych zagadnień pojawiających się w badaniach mających na celu wzbudzenie spinów jądrowych polem elektrycznym.

Nagroda II Stopnia – dr hab. Paweł Majewski

Dr hab. Paweł Majewski po ukończeniu Międzywydziałowych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim w 2008 roku pracował jako doktorant na Wydziale Inżynierii Chemicznej Yale University, gdzie pod kierownictwem prof. Chineduma Osuji’ego obronił w 2013 roku pracę doktorską. Następnie rozpoczął staż podoktorski w Brookhaven National Laboratory w USA, gdzie pracował w latach 2013-2016 w zespole prof. Olega Gang’a. Po zakończeniu stażu podoktorskiego podjął pracę na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, początkowo w grupie prof. Ewy Góreckiej jako stypendysta programu Marii Skłodowskiej-Curie finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, a następnie, od 2018 roku, jako kierownik własnego zespołu badawczego w ramach grantu First Team przyznanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.  W 2020 roku Paweł Majewski otrzymał stopień naukowy doktora habilitowanego w dyscyplinie nauk chemicznych. Obecnie pracuje jako adiunkt na Wydziale Chemii UW, gdzie wraz z zespołem doktorantów i studentów prowadzi badania nad samoorganizacją miękkich materiałów skondensowanych takich jak ciekłe kryształy i  kopolimery blokowe oraz ich praktycznymi zastosowaniami m.in. jako matryc do syntezy uporządkowanych nanomateriałów nieorganicznych.

Wyróżniającym osiągnięciem naukowym dr. hab. Pawła W. Majewskiego jest cykl badań poświęconych samoorganizacji molekularnej materiałów miękkich w szczególności ciekłych kryształów i kopolimerów blokowych opisanych w ponad 40 pracach naukowych.  Prace te stanowią istotny wkład w badania zjawiska samoorganizacji makromolekularnej. Należy podkreślić, iż nadawanie kontrolowanego uporządkowania dalekozasięgowego domenom kopolimerów blokowych (ang. block copolymers, BCP), będące krytycznym ograniczeniem potencjalnych zastosowań BCP, nie jest prostym zadaniem. Prace dr. Majewskiego są odpowiedzią na trzy podstawowe wyzwania. Po pierwsze tłumaczą one mechanizmy pozwalające znacząco skrócić czas powolnego zjawiska mikroseparacji fazowej tych układów, po drugie demonstrują i tłumaczą różnorakie, często pionierskie, sposoby wykorzystania bodźców zewnętrznych do nadania uporządkowania dalekozasięgowego warstwom BCP, po trzecie demonstrują praktyczne zastosowania tych materiałów w szczególności ich wykorzystanie jako membran i matryc do syntezy uporządkowanych nieorganicznych nanoprętów, siatek i materiałów warstwowych. Na szczególne wyróżnienie zasługują opublikowane w ostatnich latach prace, w których zespół dr Majewski zaprezentował niezwykle wydajną a jednocześnie prostą metodę otrzymywania uporządkowanych warstw BCP wykorzystującą oddziaływania ze starannie dobranymi rozpuszczalnikami.

Nagroda III Stopnia – mgr Krystyna Maslowska-Jarzyna

Krystyna Maslowska-Jarzyna ukończyła studia magisterskie w 2018 roku na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2015 roku jest związana z Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych UW, gdzie wykonuje badania w Laboratorium Chemii Supramolekularnej kierowanym przez dr. hab. Michała Chmielewskiego, prof. ucz. Podczas studiów doktoranckich odbyła dwa krótkoterminowe staże zagraniczne: na Université Libre de Bruxelles (Belgia) oraz na University of Cagliari (Włochy). Laureatka jest współautorką sześciu publikacji naukowych w recenzowanych czasopismach, w tym Chemical Science oraz Chemical Communications. Uzyskała liczne wyróżnienia i nagrody, m.in. stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla studentów, grant wyjazdowy Fundacji Kościuszkowskiej oraz nagrodę w prestiżowym programie „CAS Future Leaders”, organizowanym przez Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne.

Zainteresowania naukowe mgr Krystyny Maslowskiej-Jarzyny dotyczą transportu biologicznie aktywnych anionów przez dwuwarstwy lipidowe za pomocą syntetycznych receptorów molekularnych. Jej największym osiągnięciem jest opracowanie pierwszego monotopowego receptora zdolnego do transportowania aminokwasów przez dwuwarstwy lipidowe, oraz wyjaśnienie mechanizmu tego transportu. Wyniki te pozwoliły na sformułowanie nowej strategii poszukiwania aktywnych transporterów aminokwasów, w której nie będzie konieczna czasochłonna synteza receptorów heteroditopowych dla zwitterjonów, a ich postulowaną funkcję będą pełnić proste monotopowe receptory anionów. Laureatka wniosła również ważny wkład w badania transportu modelowych metabolitów, fosforanów organicznych oraz leków, a jej praca nad transportem anionu wodorowęglanowego pozwoliła po raz pierwszy oszacować względny udział różnych mechanizmów w tym procesie oraz ukierunkować dalsze badania aktywności biologicznej syntetycznych transporterów na działanie antybakteryjne.